Ένα όραμα στην Άνδρο

Της Φωτεινής Μπάρκα

Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στην Άνδρο ξαναζωντανεύει το  «όραμα» του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, με μια έκθεση αφιερωμένη στον πολυσχιδή καλλιτέχνη που αποτύπωσε την ιδιομορφία μιας ελληνικότητας άρρηκτα συνδεδεμένης με τις κατακτήσεις της ευρωπαϊκής τέχνης. Μια έκθεση έργων του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα (1906-1994) προσφέρει πάντα μεγάλη απόλαυση στον θεατή. Ο κορυφαίος Έλληνας ζωγράφος και λόγιος καθόρισε στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, όχι μόνο με το χρωστήρα αλλά και με την οξυδερκή γραφίδα του, τη σύγχρονη πολιτιστική μας παράδοση, ενσωματώνοντας δημιουργικά τις κατακτήσεις της ευρωπαϊκής τέχνης.

Το αφιέρωμα επομένως του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στο έργο ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της γενιάς του ΄30, μας δίνει ένα ακόμη σημαντικό λόγο να επισκεφτούμε τούτο το καλοκαίρι την Άνδρο. Από τις 3 Ιουλίου ο επισκέπτης θα μπορεί να θαυμάσει περίπου 100 εκθέματα, 71 ζωγραφικά, 21 σχέδια και 12 γλυπτά, προερχόμενα από μουσεία, ιδρύματα αλλά και ιδιωτικές συλλογές.

Με τα μάτια στραμμένα στον κόσμο

Ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας μελέτησε από νωρίς τις αναζητήσεις της σύγχρονης τέχνης. Υπηρέτησε τη ζωγραφική επί 70 ολόκληρα χρόνια, ενώ μας έδωσε εξ ίσου εμπνευσμένα δείγματα της χαρακτικής και της γλυπτικής τέχνης, καθώς και της σκηνογραφίας, με κοστούμια και σκηνικά από θεατρικές παραστάσεις με διεθνή απήχηση. Το έργο του, σε όλα τα στάδια της μακράς του δημιουργικής πορείας, δέχτηκε επιρροές απ' όλες τις περιοχές των συγχρόνων του εικαστικών ρευμάτων και ιδίως από τον συνθετικό κυβισμό. Ωστόσο, η ψύχραιμη μελέτη της δουλειάς του δείχνει ότι ο ζωγράφος είχε ανέκαθεν, κιόλας από τα νεανικά του χρόνια, μια σαφή επιδίωξη, ένα "όραμα" που δεν ήταν στενά εικαστικό. Ο Γκίκας, μαθητής του Παρθένη και του Πικιώνη, φίλος του Ελύτη και του Χατζιδάκι, εμπνέεται κυρίως από το ελληνικό φως, από την ελληνική αρχιτεκτονική, από την ελληνική γη. Μετέχει ενεργά στον διάλογο που ανέπτυξε η λεγόμενη "Γενιά του Τριάντα" γύρω από την ελληνικότητα και τη σχέση μοντερνισμού και παράδοσης. Με κυρίαρχα πλαστικά στοιχεία τη γεωμετρικότητα των κτιστών και γήινων όγκων, την ευέλικτη "καλλιγραφία" της χλωρίδας, τη "φλεγόμενη" σκιαγράφησή της ανθρώπινης μορφής και, δίχως ποτέ να οδηγηθεί στην απόλυτη αφαίρεση, ο ζωγράφος αποτύπωσε μια ιδιόμορφη πλευρά της ελληνικότητας, δωρική στο ύφος, στιβαρή στη σχεδίαση, συγκρατημένη στο εύκολο συναίσθημα. Ανήσυχο πνεύμα, ασχολήθηκε με τη γλυπτική, το ανάγλυφο, την αρχιτεκτονική και την πολεοδομία. Έγραψε αρκετά βιβλία, αλλά και μετάφρασε τους αγαπημένους του Λιούις Κάρολ και Έντουαρντ Λιρ. Υπήρξε από τους συνιδρυτές του πρωτοπόρου περιοδικού τέχνης και λόγου "Το Τρίτο Μάτι" όπου και εξέθεσε για πρώτη φορά τις αισθητικές του θεωρίες. Ως καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτονικής του Πολυτεχνείου Αθηνών (1941-1958), αποτέλεσε πόλο έμπνευσης για τους μαθητές του. Ήδη από το 1937 η συναναστροφή του με τον Le Corbusier και η πρωτοβουλία του για οργάνωση του 4ου Διεθνούς Αρχιτεκτονικού Συνεδρίου στην Αθήνα, που απέφερε τη δημοσίευση της Χάρτας των Αθηνών, και στη συνέχεια η συνεργασία του με τον Πικιώνη πάνω σε θέματα της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς, υποδηλώνουν την αγάπη του για την Αρχιτεκτονική.

«Ένας συγχρονισμένος αιώνιος»

Ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας απέφυγε τον εύκολο φορμαλισμό αλλά και τον εξίσου εύκολο λαϊκισμό, την περιγραφικότητα. Τις αρετές του εικαστικού του σύμπαντος επιχειρεί να αναδείξει η έκθεση του μουσείου Γουλανδρή στην Άνδρο. Συνοδεύεται από τόμο (ελληνο-αγγλικό) με κείμενα του διευθυντή του μουσείου Κυριάκου Κουτσομάλλη, του ίδιου του Γκίκα αλλά και το μνημειώδες, μακροσκελές κείμενο που ο Οδυσσέας Ελύτης αφιέρωσε στον ζωγράφο -αναδημοσιευμένο αυτούσιο. Η έκθεση με τίτλο “Ένας συγχρονισμένος αιώνιος” θα διαρκέσει έως 25 Σεπτεμβρίου. Είναι ευτυχής η συγκυρία ότι λίγο μετά το τέλος της θα “ανοίξει” στην Αθήνα η Πινακοθήκη Νίκου Χατζηκυριάκου- Γκίκα (Κριεζώτου 3, Αθήνα), από το μουσείο Μπενάκη.

* Την Κυριακή 3 Ιουλίου (10.30πμ) στο Δημοτικό θέατρο Άνδρου θα πραγματοποιηθεί συζήτηση με θέμα “Η Γενιά του ΄30” με ομιλητές τους Άγγελο Δεληβοριά (διευθυντή του μουσείου Μπενάκη), Νάσο Βαγενά (ποιητή) και τον Παναγή Ψωμόπουλο (αρχιτέκτονα-πολεοδόμο). Θα συντονίσει η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ. Περισσότερα στοwww.moca-andros.gr (Πληρ.: 22820-22444)

πηγή